Twierdza Dęblin

Budowę Twierdzy Dęblin rozpoczęto w 1832 roku po klęsce powstania listopadowego. Rosjanie rozpoczęli jej budowę w pobliżu ujścia Wieprza do Wisły i nazwali ją Iwangorod, na cześć feldmarszałka Iwana Paskiewicza, który za zasługi w tłumieniu powstania listopadowego otrzymał nie tylko tytuł kniazia warszawskiego, ale także włości w okolicy dzisiejszego Dęblina. Twierdza powstała głównie na gruntach Modrzyc, jednej z wsi należących do terenów Paskiewicza.
Oprócz zadań obronnych, miała ona podobnie jak Cytadela Aleksandrowska w Warszawie pełnić funkcje policyjne. Jej twórcą był generał Iwan Dehn, który był architektem większości ówcześnie wznoszonych rosyjskich fortyfikacji.

Budowę twierdzy kontynuowano do roku 1847. Efektem prac była położona na prawym brzegu Wisły, otoczona fosą, twierdza bastionowa o narysie pięciobocznym. Odcinki między bastionami bronione były przez kazamaty artyleryjskie. Przed głównym obwodem twierdzy wzniesiono trzy lunety oraz dwie wysunięte reduty. Na lewym brzegu Wisły stanął pojedynczy fort nazwany imieniem księcia Michaiła Gorczakowa. Wnętrze twierdzy wypełniały liczne obiekty zaplecza, przede wszystkim potężny gmach koszar o długości około 1,5 km, magazyny i cerkiew. Cytadelę, z jej kazamatami i bastionami pokryto ziemnymi nasypami.

W latach osiemdziesiątych XIX wieku w procesie modernizacji Twierdza Iwangorod została zmieniona w twierdzę fortową. Uzupełniono ją pierścieniem 7 ceglano - ziemnych fortów, z których trzy znajdowały się na lewym brzegu Wisły. W latach dziewięćdziesiątych przeszły one kolejną modernizację, polegającą na wzmocnieniu betonem oraz powiększeniu magazynów. Mimo tych modyfikacji twierdza, podobnie jak większość rosyjskich umocnień, była przestarzała i niedostosowana do warunków współczesnej wojny. W 1909 roku twierdza została opuszczona, a w następnych latach wiele jej elementów zostało rozebranych bądź wysadzonych. Kolejna zmiana planów tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej ponownie nadała Dęblinowi status twierdzy i zadanie obrony przepraw przez Wisłę.

W latach 1914–15 okolice twierdzy były polem ciężkich walk między wojskami rosyjskimi a niemieckimi i austro-węgierskimi. W październiku 1914 roku Niemcy i Austriacy bezskutecznie próbowali zdobyć twierdzę. Ich ataki załamały się na przedpolu trzech fortów na zachodnim brzegu Wisły. Jednak w sierpniu 1915 roku Rosjanie opuścili linię Wisły i 4 sierpnia 1915 roku do twierdzy wkroczyły wojska niemieckie. Rosjanie wycofując się zdołali jednak wysadzić forty i część obiektów iwangorodzkiej cytadeli.

W czasie II wojny światowej na terenie twierdzy Niemcy urządzili obóz dla jeńców wojennych, w którym przytrzymywano Francuzów, Rosjan, a od 1943 r. także swoich byłych sprzymierzeńców - Włochów. Z głodu, zimna i chorób zginęło tu około 80 tysięcy jeńców wojennych, głównie wziętych do niewoli żołnierzy Armii Czerwonej. W 1944 roku w rejonie Dęblina toczyły się bardzo ciężkie walki między wojskami polskimi i radzieckimi a niemieckimi. Na terenie twierdzy znajduje się cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej. Miłośnicy militariów mogą w Dęblinie penetrować pozostałości trzech z siedmiu fortów zewnętrznych. W całkiem niezłym stanie znajduje się fort II - Mierzwiączka, widoczny przy wyjeździe z miasta w stronę osiedla Stawy. Można tu pospacerować po wałach oraz wejść do zachowanych pomieszczeń. Warte  odwiedzenia są również forty na lewym brzegu Wisły: VI - Nagórnik i V - Borek.